“Sanat, insanı parçalanmış bir durumdan birleşmiş bir bütüne dönüştürebilir. İnsanın gerçekleri anlamasını sağlar, onları dayanılır bir biçime sokmasında insana yardımcı olmakla kalmaz, gerçekleri daha insanca, insanlığa daha layık kılma kararlılığını da arttırır…”

Ernst Fischer

Ernst Fischer’ın Sanatın Gerekliliği adlı kitabında yer alan, “Sanat, insanı parçalanmış bir durumdan birleşmiş bir bütüne dönüştürebilir. İnsanın gerçekleri anlamasını sağlar, onları dayanılır bir biçime sokmasında insana yardımcı olmakla kalmaz, gerçekleri daha insanca, insanlığa daha layık kılma kararlılığını da arttırır…” ifadesi, sanatın insan hayatındaki temel işlevini ve önemini derinlemesine anlamak için güçlü bir başlangıç noktası sunar. Bu ifade, sanatın sadece estetik bir uğraş değil, insanın varoluşsal kırılmalarını iyileştiren, ona anlam ve bütünlük kazandıran bir araç olduğunu vurgular. Fischer, sanatın insana dair olan her şeyi daha insani, daha yaşanabilir ve daha anlamlı kılma potansiyeline sahip olduğunu savunur.

Sanatın Parçalanmışlığa Karşı Birleştirici Rolü

Fischer'ın bu sözü, ilk olarak insanın "parçalanmış" bir durumda olduğunu varsayar. Modern yaşamın getirdiği yabancılaşma, bireyselleşme, hızlı değişim ve tüketim kültürü, insanları derin bir içsel parçalanmaya sürükleyebilir. Bu parçalanma, bireylerin kendilerini toplumdan, doğadan ve hatta kendilerinden kopmuş hissetmesine neden olabilir. Günümüz dünyasında birçok insan, hayatın farklı parçalarının arasında kaybolmuş hissediyor; sanki varoluşlarının bir kısmı işte, bir kısmı evde, bir kısmı ise sosyal medyada yaşıyor. Bu parçalanmışlık, sadece bireyleri değil, toplumları da etkiliyor. Farklı sınıflar, kimlikler ve ideolojiler arasında derin uçurumlar oluşuyor. Fischer, sanatın bu kopuklukları onarma gücüne sahip olduğunu öne sürer. Sanat, insanların içsel bütünlüklerini yeniden keşfetmelerine yardımcı olur ve onları daha büyük bir toplumsal ya da evrensel bir yapının parçası olarak hissettirir.

Sanatın birleştirici rolü, sadece bireysel düzeyde değil, aynı zamanda toplumsal düzeyde de kendini gösterir. Toplumlar da tıpkı bireyler gibi parçalanabilir; sınıfsal, etnik, kültürel ve ideolojik bölünmeler, toplumsal bütünlüğü tehdit eder. Sanat, bu toplumsal bölünmelerin üstesinden gelmek için bir köprü işlevi görebilir. Sanat eserleri, farklı yaşam deneyimlerini, düşünce yapılarını ve duyguları bir araya getirerek ortak bir insanlık deneyimi yaratır. Bu, bireylerin ve toplulukların empati geliştirmesine, birbirlerini daha iyi anlamasına ve böylece toplumsal bütünlüğün yeniden tesis edilmesine katkıda bulunur.

Gerçekleri Anlama ve Dayanılır Kılma

Fischer’ın ifadesinde sanatın bir diğer işlevi, insanın “gerçekleri anlamasını” sağlamasıdır. Sanat, insanın kendi hayatını ve çevresindeki dünyayı daha derinlemesine anlamasına yardımcı olan bir keşif aracıdır. Sanat eserleri, sıradan bir gözle görülemeyen, ancak sanatın merceğiyle fark edilebilen karmaşık gerçeklikleri ortaya çıkarır. Bu gerçeklikler, kimi zaman rahatsız edici, zorlayıcı ya da acı verici olabilir. Ancak sanat, bu gerçeklikleri daha dayanılır bir biçime sokarak bireylerin bu zorlayıcı gerçeklerle başa çıkmasını kolaylaştırır.

Örneğin, savaşın dehşetini anlatan bir resim ya da şiir, bu korkunç gerçeği daha insani bir düzeyde ele alır. Bu sayede, insanlar savaşın neden olduğu acıyı ve yıkımı daha derinlemesine anlar, ancak aynı zamanda bu gerçekliği kabullenip, ona karşı koyma gücü bulurlar. Sanatın bu işlevi, bireylerin ve toplumların travmatik deneyimlerle başa çıkma kapasitelerini artırır.

JR, Face 2 Face Project, Kutsal Üçlü, Filistin / Beytüllahim, 2007

Örneğin, Bertolt Brecht’in tiyatrosunu düşünelim. Brecht, seyirciyi bir “yabancılaştırma efekti” ile gerçekliğin içine çeker, ancak bu gerçekliği sorgulamaya ve değiştirmeye teşvik eder. Sanat, bu noktada, mevcut toplumsal yapıyı sadece tasvir etmekle kalmaz; aynı zamanda onu daha adil ve insancıl bir hale getirme kararlılığını da besler. Fischer, bu durumu “gerçekleri daha insanca kılma” olarak tanımlar. Sanat, mevcut düzenin acımasız gerçeklerini daha insancıl bir biçime sokarak, bu düzenin dönüşümü için bir motivasyon kaynağı yaratır.

Sanatın İnsanileştirici Gücü

Sanatın Fischer’a göre belki de en önemli işlevi, “gerçekleri daha insanca, insanlığa daha layık kılma kararlılığını arttırması”dır. Bu, sanatın sadece bir yansıtma değil, aynı zamanda bir dönüştürme aracı olduğunu ortaya koyar. Sanat, mevcut gerçekliği olduğu gibi kabul etmekle yetinmez; aynı zamanda bu gerçekliği daha insani bir biçimde dönüştürmeye çalışır. Bu bağlamda, sanat bir direnç, bir başkaldırı ve bir değişim aracıdır.

Milwaukee'deki N. Holton Caddesi ile E. North Caddesi köşesindeki George Floyd için bir duvar resmi

Sanatçılar, genellikle toplumsal adaletsizliklere, eşitsizliklere ve baskılara karşı seslerini yükseltirler. Sanat, bu bağlamda bir protesto aracıdır; mevcut durumu eleştirir ve daha iyi, daha adil bir dünyanın mümkün olduğunu gösterir. Fischer’ın ifadesinde yer alan "insanca" ve "insanlığa layık" kavramları, sanatın bu dönüştürücü potansiyeline işaret eder. Sanat, mevcut gerçeklikleri dönüştürme gücüne sahip olan bir vizyon sunar ve bu vizyon, bireyleri ve toplumları daha insancıl bir gelecek için harekete geçmeye teşvik eder.

Toplumsal Parçalanma ve Sanatın Birleştirici Gücü: Göçmen Krizi Örneği

Bugün dünya, büyük toplumsal hareketliliklerle şekilleniyor. Göçmen krizi, küresel çapta milyonlarca insanı yerinden eden, onları parçalanmış ve köksüz bir hale getiren bir sorun. Fischer’ın “parçalanmış bir durumdan birleşmiş bir bütüne dönüştürme” ifadesi, bu bağlamda büyük bir anlam kazanıyor. Göçmenlerin yaşadığı zor koşullar, onların insanlıktan uzaklaştırılmasına, toplumdan dışlanmalarına neden oluyor. Ancak sanat, bu ayrılığı giderebilecek bir güç olarak ortaya çıkıyor.

Örneğin, Ai Weiwei’nin Human Flow adlı belgeseli, dünya genelinde milyonlarca göçmenin hikayesini ele alarak, bu parçalanmışlık ve yerinden edilmişlik duygusunu izleyicilere aktarıyor. Sanat, bu tür örneklerle toplumların farklı kesimlerini bir araya getiriyor, empati kurma imkanı tanıyor ve göçmenlerin deneyimlerini daha geniş bir izleyici kitlesine sunarak onların sesini duyuruyor. Fischer’ın belirttiği gibi, sanat toplumsal parçalanmayı ortadan kaldırma ve insanları daha geniş bir bütünün parçası haline getirme potansiyeline sahip.

Sanatın Gerekliliği: Fischer'ın Perspektifinden Bir Sonuç

Ernst Fischer'ın bu ifadesi, sanatın insan yaşamındaki vazgeçilmez yerini vurgular. Sanat, sadece estetik bir zevk ya da boş zaman aktivitesi olmanın ötesinde, insanın varoluşsal bütünlüğünü sağlama, gerçekleri anlama ve daha insani bir dünyanın mümkün olduğuna dair inancı güçlendirme işlevlerine sahiptir. Sanatın gerekliliği, tam da bu çok yönlü ve derin işlevlerinde yatar.

Fischer’a göre, sanat insanı parçalanmış bir durumdan birleştirilmiş bir bütüne dönüştürür; insanın gerçekleri daha iyi anlamasına yardımcı olur ve bu gerçekleri daha insancıl kılma kararlılığını artırır. Bu bağlamda, sanat insanın en derin ihtiyaçlarına cevap veren, onu daha insan kılan ve daha insancıl bir dünya için ilham veren bir güçtür. Sanat, modern dünyanın yabancılaştırıcı etkilerine karşı bir direnç, bir umut ve bir iyileşme kaynağı olarak varlığını sürdürür. Fischer’ın görüşüyle sanat, insanlığın daha anlamlı ve bütünsel bir yaşam sürdürmesi için gerekli olan bir araçtır; bu nedenle sanatın varlığı, insanlık için vazgeçilmezdir.