Dünya Caz Günü dinleme listesi

Bu playlist’i bir caz bestecisi ve icracısının gözünden caz tarihine bakış olarak değerlendirebilirsiniz. Elbette tüm dönemleri 10 parçalık bir listede bir araya getirmek çok zor ama umuyorum ki küçük notlar ve dinlemeler sonunda tarihsel akışta caz müziği’nde neler arandığı ve nerelere varıldığı konusunda ufak da olsa bir duygu oluşturabilirim. 

Scott Joplin – The Entertainer 

Caz müziğini fişekleyen ilk adımlardan olan Ragtime’ın merkezi Amerika’nın Missouri eyaleti idi. Rag piyano için bestelenen bir müziktir. İçinde caz’ın sonradan olmazsa olmazı olan doğaçlamaya yer vermez. Avrupa müziği formlarından yararlanır ve onu en önemli kılan konu sonradan çok önemli bir Caz duygusu olan swing’i hazırlayan ritmik yapısıdır. Dönemin en önemli müzisyeni Scott Joplin’dir. (1900’lerin başları.)

Louis Armstrong and His Hot Fives - Heebie Jeebies

Caz müziğinin ilerleyişi ve kabul görmesinde en önemli sanatçılardan biri olan Louis Armstrong’un trompet çalışı ve şarkı söyleyiş tarzı kendinden sonra gelen birçok müzisyene örnek olmuştur. Caz şarkıcılarının söylediği Scat tarzının da babasıdır. Size 1920’lerin Armstrong’undan New Orleans döneminin önemli kayıtlarından olan Hot Fives albümünden bir parça seçtim. Dönemin tüm özelliklerini taşıyor ve Armstrong’un sesini duyabiliyoruz.

It Don’t Mean A Thing (If It Ain’t Got That Swing) - Duke Ellington & His Famous Orchestra

1930lara geldiğimizde swing döneminden, caz müziğinde dans ve büyük orkestralardan bahsetmek gerekir. Ama ben sallanıp yuvarlatan caz orkestralarındansa hem yazı tarzına hem de besteci olarak kendini ifade etme arzusuna duyduğum hayranlık sebebiyle listeye Duke Ellington’dan It don’t mean a thing (if it ain’t got that swing) ekledim. Vokal’de Ivie Anderson var.

Billie Holiday - Strange Fruit

Bu arada aynı döneme ait müthiş önemli bir şarkıcı ve şarkısını anmadan geçmek istemem. Şarkıcımız sadece caz dalında değil farklı stilde şarkı söyleyen vokalistler için bir ilah olan Billie Holiday. New York’lu bir öğretmenin iki afro-amerikalı’nın asılarak linç edilmesi ile ilgili gördüğü dehşet verici fotoğraf üzerine yazdığı Strange Fruit (garip meyve) şiirini şarkı yapıyor ve tüm konserlerini kulüp sahiplerinin itirazlarına rağmen bu şarkı ile bitiriyor.

Charlie Parker - Now’s The Time

1940’larda olaylar benim müzisyenlerin müziği dedim Be-bop stiline doğru ilerlerken enstrumanlarında uzmanlaşmış ve icracılığın besteciliğin önüne geçtiği, basit formlarda karmaşık armonilerin ustaca çalındığı bir müzikal dünyaya adım atıyoruz. Bu dönemin en önemli müzisyenlerinden biri alto sax’cu Charlie Parker’dır ve ben de ondan dünya üzerindeki caz müzisyenlerinin muhakkak çalışıp çalmayı amaç edindiği bir blues seçtim. 

Miles Davis - Jeru

1950’ler ise caz’da bir çok arayışın olduğu farklı dallara ayrılmaya başladığı bir zaman. Mükemmel müzisyenlerin inanılmaz albümleri var bu dönemden, benim için seçki yapmak çok zor olduğu için iki albümden parçalar seçtim. İlki tabii ki Miles Davis’in Cool Jazz stiline açmış olduğu kapı olan Birth Of The Cool albümü. Bop’a kıyasla daha sakin bir tempoda yumuşak tonla çalınan müzikler bunlar. Bu da Bop’ın keskin dilinden uzak durmak isteyen müzisyenlere yeni yollar önerdi. Bariton sax’cu, albümün aranjörlerinden Gerry Mulligan bestesi.

Charles Mingus - Self-portrait in Three Colors

Diğer müzisyen ise aynı zamanda Caz bestecisi ödülünü gururla taşıdığım besteci virtüöz basçı Charles Mingus’tur. Mingus genç müzisyenlerin kafalarını açmak için Jazz Workshop birlikteliğini kuruyor ve müziklerinde özgürce çalımı destekliyor. Mingus’un her bir parçası olay olan albümü Mingus Ah Um!’dan kendisini anlattığı parçası Self-Portrait in Three Colors seçtim.

The Shape of Jazz to Come - Lonely Woman

Ve bu özel dönemin kapanışını benim için de çok önemli olan bir müzisyen ve albüm ile yapayım. Ornette Coleman’ın caz’da özgür doğaçlamanın mümkün olduğunu dünyaya anons eden albümü The Shape of Jazz to Come’dan Lonely Woman.

John Coltrane - A Love Supreme, Pt. I – Acknowledgement

Bu minik listede benim için iki önemli müzisyenden daha bahsedebilecek yerim kaldı. Bunlardan birisi elbette tenor sax’cu ve besteci John Coltrane’dir. Coltrane kısa müzik yaşamında tonlarca ağırlıkta iz bırakmış bir müzisyendir. Sadece çalışının mükemmelliği üzerine uzun yazılar yazabilirim ama müziğin yapısına vurduğu altın dokunuşlar önemlidir. Müthiş quartet’i ile çaldığı özgürlükçü son dönemlerinden bir parça seçmek istedim. 

Wayne Shorter - Speak No Evil

Listemin kapanışını her parçasını ayrı analiz ettiğim, derslerimde anlattığım usta besteci, sax’cu Wayne Shorter ile yapmak istiyorum. Kendisi ile birkaç kez arka arkaya festivallerde çaldık. Bir defasında derslerimde müziklerini analiz ettiğimi söylediğimde gülümseyerek  ‘hadi ya, bana da anlatsana ne yapmışım?’ demişti. Size 1966’da yaptığı her bir parçası hit olan Speak No Evil albümünden aynı isimli parçayı seçtim. 

Umarım bu liste daha önce hiç caz dinlememiş kişilere de ulaşır. 

Dünya Caz Günü’müz kutlu olsun!

-Selen Gülün

Liste Düzenleme: Bora Yücel (izmir.art)

Grafik Tasarım: Ekin İdiman (izmir.art)

Selen Gülün’ün fotoğrafları: Seyhan Camgöz