Yaz biterken Camus

‘‘Hep açık denizde, tehlike içinde, krallara yaraşır bir mutluluğun göbeğinde yaşıyormuşum gibi gelmiştir bana’’

Üç ay boyunca alarm kurmamama rağmen sabahları hep erken uyandım kendiliğimden. İşte bu kendiliğinden olan şeylere her zaman hayran kalmıştım. Akdeniz’in böyle bir özelliği vardı üstümde. Bana hep iyi gelmişti ve iyi gelmeye de devam ediyordu… Yaz bitiyordu artık. Sonlar her zaman yeni başlangıçlardır, biliyorum. Ancak bunu bir türlü kabul edemiyorum. Bir de bu geçiş hali, yazın sonlanmasıysa, hiç kabullenemiyorum.  İki gün sonra eve dönecektim. Burası da ev. Nasıl oluyordu peki? ‘Eve dönmeyi’ iki ayrı yer için kullanamaz mıydı insan? Güneye gitmek aslında evden uzaklaşmak değildi, eve dönmekti. Ama artık Akdeniz’e veda etme zamanıydı. Şimdi yol zamanıydı. Ve çantamda beni bekleyen bir kitap vardı. Aslında Akdeniz’i çantamda, kitabımda taşıyordum.

Akdeniz, Camus ve yeni kitabım: ‘Yaz’

Albert Camus’nün denemelerinin yer aldığı Yaz, Tahsin Yücel’in çevirisiyle 1994 yılında Can Yayınları tarafından basıldı. 1957 yılında Nobel Edebiyat Ödülü’nü alan Camus, ödülden üç sene önce Yaz’ı yayımladı. Sekiz adet denemeden oluşan kitabında yazılar, yazıldığı tarih sırasına göre verildi.

Albert Camus’nün Yaz’ı ile birlikte, Akdeniz’in kıyısında bir gençlik özlemine tanıklık ediyoruz. Mutlu olmayı, tek başına ele alan ve başka kalıplara koymayan yazar, doğduğu topraklarda denizin kıyısında dinlenebilmeyi sorguluyor.

‘‘İnsanlara daha iyi yardım edebilmek için bir an onları kendimizden uzak tutmamız gerekir.’’

Camus, yalnızlık için uzun soluklara ihtiyaç duyarken bir Oran molasında buluyor kendini. Oran’ın sokaklarını, oyunlarını, anıtlarını ve çölünü anlatırken, Oran’ı yalnızlığın binlerce başkentlerinden birisi olarak konumlandırıyor. Oran’ın büyük bulvarlarında dolaşan gençlerin, Amerikan sinemasına esinlenmelerine şahit oluyor. Şıklıkları ile her şeyin uzağında kalan gençler birer, ‘Clark ve Marlene’ oluyor.

‘‘Tine ağlamak boşuna, onun için çalışmak yeter’’

Albet Camus’nün, 1940 yılında kaleme aldığı ‘Badem Ağaçları’ Yaz’ın ikinci sırasında yer alan denemesi... Güç ve tin kavramlarını ele aldığı denemesini, Napoleon’un Fontanes ile yaptığı konuşmasıyla başlatıyor. Gücün herhangi bir şey kurmakta yetersiz kalmasını ve bu durum karşısında duyduğu hayranlığı dile getiren Napoleon, belki de Camus’ye tinin fethedici emirleri nerede? diye sorgulatmış; usa odaklanmasına sebep olmuştu. Ele aldığı kavramlarla birlikte, mutlu olmaktan ve mutlu olmanın simgelerle kazanılmayacağından bahsederken, dönemin Avrupa’sına da değinir Camus. Henüz güçlerin Cezayir’e yönelmediği için buraya geldiğini söyler. Aslında Camus, ‘Badem Ağaçları’nda bir çabadan bahseder; bir mutlu olma çabası, umutsuzluğa düşmeme çabası. Deneme ismini buradan alır, baharı müjdeleyen Badem ağaçlarından.

‘‘Evet, tüm bu gürültü… barış sessizlik içinde sevmek ve yaratmakken! Ama sabretmesini bilmek gerek. Bir an daha, sonra güneş ağızları mühürler.’’

Kitapta yer alan denemelerde, kent ve deniz kavramlarına çok fazla denk geliyoruz. Camus, Geçmişi Olmayan Kentler İçin Küçük Rehber ile Cezayir’i; Helena’nın Sürgünlüğü’nde güzelliği ele alır. Prometheus Cehennemde, Gizlem, Tipasa’ya Dönüş ve Denizin Bağrında Yaz’ın içinde yer alan diğer denemelerdir.

İşte böyleydi Akdeniz, Albert Camus ve ‘Yaz’. Henüz eve girmeden okumuştum kitabımı. Yazı beklemeye şimdiden başlamıştım. Bütün coşkusuyla bitiyordu yaz ve ben mutluluğu Akdeniz’de bir kez daha yaşıyordum…

Yaz, Albert Camus – Can Yayınları – Çeviri: Tahsin Yücel – Deneme 18. Baskı, 2023