Akademiden Köy Tiyatrolarına Bakmak

"YENİDEN KÖYLERE DÖNMELİYİZ"

Seyirlik köy oyunlarının temsil ettiği gelenek ve kültürün unutulmaması için bir takım önlemlerin alınması gerektiğini söyleyen akademisyenler, 27 Mart Dünya Tiyatro Günü kapsamında İzmir.Art'ın sorularını yanıtladı.

Akademiden çıkıp köy seyirlik tiyatrosu için yerel oyuncuları bir araya getiren Dr. Ferruh Özdinçer ile yine aynı okuldan emekli olan ve yıllarca Kültür Bakanlığı bünyesinde köy seyirlik oyunlarını araştırmış, izlemiş olan öğretim görevlisi Abdurrahim Karademir, bu kültürü korumak gerektiğini ifade ediyorlar.

Ege Üniversitesi Devlet Türk Musikisi Konservatuvarı Türk Halk Oyunları Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Ferruh Özdinçer ve aynı bölümden emekli olan Abdurrahim Karademir, akademik görevlerinin yanı sıra 'Köy Seyirlik Tiyatrosu'nun alandaki çalışmaları takip eden, oyun sergileyen ve bu geleneğin devam etmesi için yöntem öneren değerli isimler. 27 Mart Dünya Tiyatro günü için hem alan hem de akademik tecrübelerini bizimle paylaştılar.

Ferruh Özdinçer, 2013 yılında İtalyan 2 yönetmenle AB (Avrupa Birliği) projeleri kapsamında Seyirlik Köy Tiyatrosu ile İtalyanların Commedia dell'Arte oyununun bazı ortak noktalarını bir araya getirerek iki farklı kültürü sahnede birleştirdi. Farlılıkların zenginliğe dönüştüğü sahnede 'Performances of Commedia dell'Arte and Anatolian Köy Seyirlik' başlığı altında Compagnia Şamata oyunu prömiyerini Almanya'da yaptı. İzmir Tiyatro Festivali'nde ise Kıbrıs Şehitleri Caddesi'nde sahne aldı. Oldukça beğeni toplamakla beraber akademisyenlerin de dikkatini çekti. Oyunun seyirlik köy tiyatrolarının yeniden tanınması ve sevilmesine büyük katkı yaptığı konuşuldu.

'USTALAR ÖLÜNCE ALAN BOŞ KALDI'

'Seyirlik Köy Tiyatroları'nın büyük ismi ve bu konuda çok emek sarf eden Metin And ve Nurhan Karadağ gibi hocaların ölümlerinin ardından, köy tiyatrolarının yetim kaldığına dikkat çeken Dr. Feruh Özdinçer, "Nurhan Karadağ hocamız geçmişte muhteşem çalışmalar yapmış, köy seyirlik oyunlarına dair. Bilindiği gibi 8-10 bölüm TRT için hazırlanmış 'Köy Seyirlik Oyunları' çalışması var. Ben hala öğrencilerime Nurhan hocamızın çalışmalarını anlatıyorum. Teorik olarak çok sağlam olabilirsiniz ama pratik başka bir deneyimdir. Gün geçtikçe bu değer kayboluyor ve yeni nesillere aktarılmıyor. Eskiler vefat edip gidiyor, bu kültür unutuluyor" şeklinde konuştu.

"ARAYIP BULMAK LAZIM"

Seyirlik köy tiyatroların yeni nesillere aktarılması gerektiğini söyleyen Dr. Özdinçer, bu alandaki çalışmaların mutlaka arşivine ulaşılması gerektiğini ve Kültür Bakanlığı'nın bizzat konuya eğilmesi gerektiğine dikkat çekerek, "Öncelikle geçmişte, köylerde oynanan oyunların arşivi varsa arşivden çıkarılmalı, yoksa da toplanmalı. Bu değerli geleneği unutmuş köylülere yeninden anlatmak sevdirmek lazım. Örneğin gidip bu oyun sizin köyde yıllar önce oynanmış, Arap karakteri kimdi ya da şu rolü oynayan kimdi diye arayıp bulmak lazım. Köyler gidilir, oralarda kalınır, köylülerle tanışılır... Buna zaman ve kaynak gerekiyor. Ama müdahale etmeden, kırmadan yapmak lazım" dedi.

Ege Üniversitesi Halk Oyunları Bölümü'nden emekli olan ve bu alanda köy seyirlik tiyatro çalışmalarını yıllarca Kültür Bakanlığı bünyesinde yapmış olan Abdurrahim Karademir ise 1990 yıllarda Isparta'nın köylerinde söz konusu oyunları izledi ve video kayıtları yaptı. Aydınlı bir yörük olmasının köy seyirlik tiyatrolarına olan ilgisini artırdığını söylüyor.

"YÖRÜK KÖYLERİNDE AĞIRLIKTA"

Emekli akademisyen, Karademir, "Geçmişte Kültür Bakanlığı bünyesinde Köy seyirlik tiyatro çalışmaları yaptık. Özellikle Anadolu'ya gelen Oğuz Türkleri geldiğinde çok sayıda medeniyetin mirası ile karşılaşıyor... Köy seyirlik oyunlarının yapıldığı Anadolu köylerinde bakıldığında hep etrafta bir antik tiyatro vardı. Bu köylerde çok fazla olurdu seyirlik oyunlar. Bizim Ege'de köylerinde seyirlik oyunlar konusunda özellikle Isparta ve köyleri, Burdur, sonra Denizli, Muğla, Aydın ve Uşak kentleri diyebiliriz ama en çok gördüğümüz yer Isparta'dır. Yörük çok olduğu için olabilir. İlk köy seyirlik oyununu 1990'lı yılların ortasında Isparta Sütçüler, Beydili Köyü'nde izlemiştim. Sonra aynı tarihlerde...Aydın Tekeler Köyü'nde izledim. Halk oyunları derlemesi için gitmiştim..." dedi.

TARIMI BIRAKTILAR"

"Yıllarca, TRT'nin siyah beyaz köy seyirlik oyunlarının çekimlerini izledim, inceledim" diyen Karademir, "Bugün maalesef  köy seyirlik oyunları' bulmak çok zor. Çünkü artık modern yaşam biçimi iletişim araçları artık köylerde var. Tarımı da bıraktı köylüler, dolayısıyla köy seyirlik oyunları pek yapılamıyor bence" şeklindeki yaklaşımıyla yeni-eski çatışmasına dikkat çekiyor.

"KÖYLER TESPİT EDİLMELİ"

Emekli akademisyen Karademir, yeniden yapılması gerekiyor mu? Çağımız bu halk oyunlarına ne kadar uygun veya gerekli midir? Yönündeki soruya ise, "Yeniden köy seyirlik oyunlarının yapılması bir ihtiyaçtır bence. Öncelikle bu geleneğin geçmişte yaşandığı yerler, köyler tespit edilmeli, Örneğin Bademler gibi, sonra bu oynamışlıklara ilişkin arşiv toplanmalı. O günkü insanlara izletilmeli özendirmeli" diyerek aslında ilgili kurumlara bir çağrıda bulunuyor.

İTALYANLAR VE TÜRKLER AYNI SAHNEDE

"BU TİP İŞLER YAPILABİLİR" 

Ferruh Özdinçer konuşmasında ayrıca İtalyan yönetmenlerle yaptıkları oyunu ise şu şekilde anlattı:
"Ben 2012 yılında doktoramı bitirdim. Seyirlik oyun üzerine tezimi yazdım tezin üçüncü bölümünde de bir seyirlik oyun günümüzde  nasıl sahneye konulabilir. Bunun üzerineydi. O ara bir AB projesi denk geldi. İtalyan iki yönetmen arkadaşla, İtalyanların biliyorsunuz komedi Commedia dell'Arte var yapısal olarak seyirlik oyuna çok benziyor. Dedik ki beraber bir şey yapalım. Komedi Commedia dell'Arte karakterleri ile Anadolu Köy Seyirlik oyunu ile karakterlerinin bir arada olduğu, her iki tarafın geleneksel müziklerini kullandığımız bir sokak tiyatrosu sahneledik. Prömiyerini Almanya'da yaptık bir sene sonra da 2013 yılında da İzmir Tiyatro Festivali'ne davet edildik aynı grup Kıbrıs Şehitleri Caddesi'nde oynadı ve çok ilgi çekti. Yani bu tip çalışmalar yapılabilir. Bunları yeniden canlandırmak, özendirmek sevdirebilmek lazım."

Hazırlayan: İzmir.Art-Mehmet Emin AL