1. Odysseia, Homeros / İş Bankası Kültür Yayınları - Hasan Ali Yücel Klasikler Dizisi, Çeviren: Azra Erhat , A. Kadir 

Her ne kadar bu eseri pek İlyada’dan ayırmak istemesek de bu sefer bu liste içinde kendisini  - bir kereliğine mahsusu olmak üzere - tek başına düşünelim. Akdeniz ile ilgili hazırlanacak kitap listelerinden birine ilk elden eklenecek bir eserdir büyük Homeros’un anıtsal Odysseiası… Kralları ve kraliçeleri, büyücüleri, devleri; rüzgârları ve dalgaları ve adalarıyla Akdeniz’in en erken manzumlarından. Denizlerin efendisi Poseidon’un öfkesiyle bu sihirli denizin dört yanında dolaşır Odysseus yurdu İthaka’ya, pek sevgili eşi Penelope’ye dönüş yolunda.  Akdeniz ve etrafını saran coğrafyanın ilgi çekici, kadim folklorik, mitolojik ve tarihsel motifleriyle karşılaşmak için en değerli deneyim. Ülkemizde çocuklar için hazırlanmış bir kaç versiyonun da bulunduğunu belirtmek lazım.

       2. Aeneis  / Vergilius, Jaguar Yayınları, Çeviren Türkan Uzel

Roma Çağı’nın büyük şairi Vergilius’u ve tabii ki başyapıtı Aeneas’i anmadan olmaz. Akhalar tarafından ele geçilerek yakıp yıkılan Troia’dan kaçan Aeneas’ın macera dolu öyküsüne kulak verelim. Kentin tahribinin, yaşanan kıyım ve felaketin ardından Aphrodite’nin- Romalıların  Venus’unun savaşçı oğlu kahraman Aeneas, beraberindeki kafilesiyle ile yeni bir yurt bulmak ümidi ve niyetiyle İtalya’da sona erecek uzun bir yolculuğa çıkarlar. Aeneas’ın Roma’nın kuruluş öykülerinde, cumhuriyet ve imparatorluk ideolojilerinde  de önemli bir yeri olduğunu da belirtmek önemlidir.

3. Yüzüncü Ad - Baltasssare’in Yolculuğu / Amin Maaluf, , YKY, Çeviren: Samih Rifat

Amin Maaluf romanlarından ya da denemelerinden hangisi Akdeniz’siz olur diye sorsak herhalde “pek azı” cevabı çok da yersiz olmaz. Akdeniz, ünlü yazarın eserlerinin başat sahnelerinden kimi zaman ise tüm zenginliğiyle ana karakterlerinden biri… Yüzüncü Ad - Baltasssare’in Yolculuğu da böylesi eserlerden biri. Maaluf, bu romanda bizi 1665 ile “canavar yılı” olarak tanımlanan 1666 yıllarına götürüyor; antika tüccarı Baldassare Embriaco’un gizemli yolculuğuna ortak ediyor. Levant kıyılarından başlayan roman, okuyucusunu dönemin ilgi çekici tarihsel karakterleriyle birlikte 17. Yüzyılın sonlarında Beyrut, İzmir, Sakız, İstanbul, Cenova gibi  efsanevi kentleri ve limanlarıyla ve ayrıca Cebelitarık ötesine Londra ve Amsterdam gibi önemli merkezleriyle de buluşturuyor.

4. Akdeniz, Panait İstrait / Varlık Yayınları. Çeviren: Yaşar Nabi Nayır 

Akdeniz sadece sakin, yavaş yaşamların ya da efsanevi kahramanların ölümsüz coğrafyası değil aynı zamanda bir umut ve emek coğrafyası… Rumen yazar Panait İstrait, yazının evreninin baş karakterlerinden biri olan Adrien’in ve sevgili arkadaşı Mihail’in  var oluş mücadelesinin mekanlarından biridir Akdeniz. Kaderini Akdeniz ile birleştirir. Kaybeder ve kazanır bu coğrafyada. Sevgisini kazanır Akdeniz, nefretini de… İstrait’in en sevilen romanlarından biri olan Akdeniz, okuyucusuna insan ve mekan arasındaki kurulacak derin bağları hatırlatması açısından da önemli.

5. Yaz, Albert Camus, Can Yayınları, Çeviren: Tahsin Yücel 

Yaz- L'Été, Fransız düşünür Albert Camus’un farklı yıllarda kaleme aldığı, ilk olarak 1954 yılında yayınlanmış sekiz denemesinden oluşan bir geç dönem eseri. 20. Yüzyılın bu değerli düşünürünün satırlarıyla, Akdeniz’e devam edebiliriz: Kuzey Afrika kıyılarına;  Cezayir’e Oran’a, Tispa’ya…  Havasıyla, suyuyla, tozuyla, toprağıyla bol Akdeniz, bir diğer Akdeniz barındırır bu denemeler. Sadece kentler değil; her daim tüm bir Akdeniz’e mal olmuş kadim mitler; trajediler, felsefelere bakışlar yer alıyor Camus’nun satırlarında… Kişisel tarihi, bakışları, eleştirinin eşliğinde…

6. Altıncı Kıta Akdeniz, Halikarnas Balıkçısı Cevat Şakir Kabaağaçlı 

Böylesi konu üzerine hazırlanacak naçizane her listenin içinde olması gereken başat bir başka isim. Eserleri de öyle… Roman, öyküleri Ege ve Akdeniz denilince akıllara geliyor. Her romanı, öyküsü ve denemeleri sadece birer edebi eser değil aynı zamanda bütün bir coğrafyaya ilişkin bir tarih, antroplojik, sosyolojik bakış  aynı zamanda. Yazılar, Akdeniz ve Ege Kültür tarihine giriş niteliğinde. Diğer yandan  bir geleneği yansıtıyor.  1982 yılında yayınlanan kitap, Balıkçı'nın yazılarından – denemelerinin bir araya getirilmesiyle oluşuyor. Bu yazıların hiçbirinin yazarın önceki kitaplarında yer almadığını belirtmek lazım.

7. Homeros’un Kızı  / Robert Graves,  İş Bankası Kültür Yayınları.Çeviren: Deniz Betil

 Homeros’un bu listede ismini bir kez daha duyacağız, ancak İzmirli Ozan’ın  kadim Odysseia’sına getirilen bir başka yorumla: Homeros’un Kızı… İngiliz şair, yazar ve çevirmen Robert Graves, geçtiğimiz yüzyılın ilgi çekici, üretken simalarından hiç kuşkusuz… Eser Robert Graves tarafından 1955 yılında  kaleme alındı. Graves’in kahramanı bu yorumun anlatıcısı, sahibi ise genç bir kadın, Antik Çağ Sicilya’sının halklarından Elymlerden Nausikaa adlı genç bir kadın, bir prenses. Bir taraftan Akdeniz’de gizemli bir şekilde kaybolma hikâyesi ve diğer yandan erkek egemen bir sistemde kadın emeğinin, gücünün ve kararlılığı üzerine düşünüyor. Limanlar, gemiler, zeytinler, tanrılar eşliğinde …  Nausikaa, Homeros’un değneğini alıyor ve başlıyor anlatmaya…

8. Mekân Ruhu: Akdeniz Yazıları, Lawrence Durrell, Çeviren: Ülker İnce

İngiliz şair, roman, oyun ve gezi yazarı Lawrence Durrell’in edebi kariyeri ve yaşamının tam ortasında önemli bir mekan Akdeniz.  Bütün bir varlığıyla Akdeniz, İngiliz yazar için bitmek tükenmek bilmez bir kaynak… Bu kadim coğrafyanın kentlerini, gizemlerini, tarihlerini, kültürlerini, renkleriyle eserleriyle her daim bütünleşiyor. Mekân Ruhu: Akdeniz Yazıları, Durrell’in kendi yaşam deneyimlerini ve pratiklerini denemeler, notlar ve mektuplar aracılığıyla yansıttığı değerli ve özel bir ayna; diğer yandan kültürel ve tarihsel birer kaynak olma özelliği de taşıyor. Çalışma, Durrell külliyatı için de eninde sonunda okuyucuları için değerli bir rehber.

9. Akdeniz: Mekân, Tarih, İnsanlar ve Miras, Fernand Braudel (Ed). Çeviren: Necati Erkurt, Aykut Derman

Akdeniz çalışmaları  denilince akla ilk gelecek isim olan  Fransız tarihçi  Fernand Braudel’in yönetiminde hazırlanan çok yazarlı bir çalışma ile birliktesiniz. Braudel’in yazıları yanında Georges Duby, Maurice Aymard,  Piergiorgio Solinas, Filippo Coarelligibi  farklı disiplinlerden gelen akademisyenlerin, araştırmacıların Akdeniz üzerine hazırlanmış yazılarını bulacaksınız. Bu kitap ile doğrudan doğruya bir Akdeniz’in tarihi, tarihsel coğrafyası, ekonomileri, sosyolojilerine ilişkin  anlatı ya da anlatılar ile karşı karşıyasınız.  Akdeniz’in çoğulluğunu,  çok katmanllığını yansıtması için değerli  bir eser. Braudel’in Akdeniz külliyatının hem değerli bir parçası hem de dev eseri çalışması için de bir merhaba sayılabilir. 

10. Akdeniz’in Kitabı, Predrag Matvejević, YKY, Çeviren:Tolga Esmer 

Bu liste içinde Akdeniz’e ilişkin bir önemli denemeye daha yer verilmesi gerekebilir. Eserin ve yazarın, 1991 Malaparte Ödülü (Capri); 1992 “Charles Veillon“ Avrupa Deneme Ödülü (Cenevre); 1993 En iyi Çeviri Kitap Ödülü (Paris) gibi önemli ödüllere sahip olduğunu belirtmek, Akdeniz’in Kitabı’nın bir okuma listesi için gerekliliğini bakamından değerli. Matvejevic, Akdenizlilik kavramını, yayılımını hem tarihsel ve sosyolojik hem de kişisel tarihi ve deneyimleri çerçevesinde akıcı bir üslup ile değerlendiriyor.