Bademler'in 89 Yıllık Tiyatro Geleneği

27 Mart Dünya Tiyatro Günü nedeniyle hazırladığımız "Köy Tiyatroları" çalışmamıza, bu yıl 89'uncu yılına giren Bademler Köy Tiyatrosu ile başladık. Bademler Köyü Kültür Sanat Derneği Başkanı Ahmet Cengiz'e köyde başlanan ilk oyunun hikayesini, öğretmen Mustafa Anarat'ın tiyatroya köyde nasıl başladığını sorduk.

İzmir.Art 29 Mart 2022

Bademler'in 89 Yıllık Tiyatro Geleneği:

KEÇİLERLE BAŞLADI!

27 Mart Dünya Tiyatro Günü nedeniyle hazırladığımız "Köy Tiyatroları"  çalışmamıza, bu yıl 89'uncu yılına giren Bademler Köy Tiyatrosu ile başladık.

Türkiye'de okuma-yazma seferberliğinin yeni başladığı yıllarda, Bademler'de hem de köy meydanında, ilkokul çocuklarının yoğun provaları sonrasında Aka Gündüz'ün 'Yarım Osman' oyunu sahnelendi. Yıl 1933, köylü çocukların sahnelediği bu oyunu izleyenler de sadece köy halkıydı.  

Bugün, ilk oyuncularından sadece birinin hayatta kaldığı 89 yıllık Bademler Köy Tiyatrosu'nun hikayesi, buraya 1928 yılında atanan Mustafa Anarat adında bir köy öğretmeninin fitili ateşlemesiyle başladı. Sadece çocuklar için değil köy halkı için de yeni bir sayfa açıldı: "Tüm dünya bir sahnedir" sözü daha sonra anlaşılacaktı.

Bademler Köyü Kültür Sanat Derneği Başkanı Ahmet Cengiz'e köyde başlanan ilk oyunun hikayesini, öğretmen Mustafa Anarat'ın tiyatroya köyde nasıl başladığını sorduk. Dernek Başkanı Ahmet Cengiz, Bademler'de başlayan ve bugün hala büyük bir tutkuyla devam eden, tiyatroya dair ilk günden bugüne neler yaşandığını anlattı. Ahmet Cengiz, "Köyümüze ilk tiyatroyu getiren öğretmen Mustafa Anarat'tır.  Hocamız, buraya 1928'de gelmiş. 1933 yılında da ilkokul öğrencilerine ilk oyununu, Aka Gündüz'ün "Yarım Osman" oyununu oynatmış" şeklinde ifade etti.

Aynı zamanda tiyatronun oyuncularından olan, Başkan Cengiz, köyde tiyatro hikayesinin 89 yıl önce nasıl başladığına dikkat çekerek, "İlk oyunu sahneleyen çocuklar tiyatroyu çok sevmişler ve devam etmişler... Mustafa Anarat, köyde bizim (Alevi-Tahtacı) çok eski geleneklerimizden biri olan, sünnet düğünü öncesi, 'Keçi Gezdirme' adedimiz var. Hala devam eder. Seyirlik oyun deriz bunlara. Mustafa hoca bunu fark ediyor ilk başta. Sonra, 'bu bildiğimiz seyirlik tiyatro oyunu' demiş yanındaki köylülere. 'Burada tiyatro yapılır' demiş. Kısa bir süre sonra çocuklarla bir araya gelerek onlara tiyatroyu anlatmış. Ardından,  'Yarım Osman' oyununu sahneliyorlar. Katılımlar artarak bugüne gelmiş. Tiyatro binası olmadığı için, ilk zamanlarda köy meydanında, okulda, depoda oyunlarını sergilemişler. Bugün hala büyük bir tutku olarak devam ediyor.

PAZARDAN SAHNEYE YARIM ASIR

Bademler Köy Tiyatrosu, yönetmeliğini Haluk Işık'ın yaptığı Orhan Kemal'in Murtaza oyununun provalarından sonra 27 Mart Dünya Tiyatrolar Günü'nde sahnelendi. Oyunda rol alan oyuncular da oldukça renkli insanlar... Kimi Zeynep Nisa Tutal gibi pazarda tezgah başında hayatını kazanıyor, kimi kooperatifte çiçek üretimi ile uğraşıyor ancak akşam olunca hepsi, provada bir araya geliyor. Oyunda 78 yaşındaki emekli öğretmen olan Hasan Şengül de var, 70 yaşına merdiven dayamış Tutal'ın 9 yaşındaki yeğeni Ege Batı da.... Hepsi Murtaza oyununda, aynı sahnede yer aldılar.

MURTAZA İSTANBUL YOLCUSU

Aynı zamanda oyuncu olan Cengiz, köy tiyatrosunun, geçmişteki arşivine dair bilgi verirken, gelecekte ise neler yapacaklarını şöyle anlatıyor:

"Orhan Kemal'in Murtaza oyununu çalıştık. Işıkçısıyla sesçisiyle ekip olarak 23 kişiyiz. Murtaza ile beraber 72. Koğuş (Orhan Kemal) oyununu çalıştık, 27 Mart Dünya Tiyatrolar Günü'ne yetiştirmek için. Mayıs ayında Ödemiş‘te sahneleyeceğiz Murtaza oyunumuzu, Bademler dışında da oynayacağız irtibat halindeyiz. Bunun yanısıra İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile yine iletişim halindeyiz, Murtaza'yı götüreceğiz, Eylül sonu Ekim ayı başlarında. Bunların yanı sıra oyunlarımızı komşu köylere de götürüyoruz geleneğimiz gereği. Örneğin bu yıl Gödence (köyü) Tarımsal Kalkınma Kooperatifi'mizin 50. kuruluş yıl dönümü, bu köyümüze de oynumuzu, Murtaza'yı götüreceğiz. Pandemi öncesinde turneye cıkmıştık, Ankara, Diyarbakır ve Balıkkesir"deki Alevi Tahtacı köylerinde oyunlar sergiledik."

"FESTİVAL HAZIRLIĞI"

Bu yıl tiyatro festivali yapacağız. Planladığımız bu festivalde Murtaza dahil yedi oyun sahneleyeceğiz. Bunlar, "Bir Delinin Hatıra Defteri (Gogol) 72. Koğuş (Orhan Kemal)... gibi. İlk festivalimizi bu şekilde sadece bizim köyümüzün ve oyuncularımızın sahneleyeceği oyunlarla düşünüyoruz, ikinci ayağı ise Ekim ayı gibi, başka şehirlerden gelecek olan bizim gibi Tahtacı-Alevi köylerindeki tiyatroları çağırmayı hedefliyoruz. Sonraki senelerde de biz diğer tahtacı köylerine gideceğiz...Tiyatrolarla diyalog halindeyiz, bu festivali mutlaka yapmak istiyoruz.

"TİYATRO İLE BERABER BÜYÜDÜM"

Tiyatroya ilginiz ne zaman başladı sorusu karşısında Cengiz, "Bilmiyorum, burada doğduğum için zaten tiyatro ile beraber büyüdüm. Hayatımızda tiyatro çocuk yaştan beri hep vardı. Bademler'de herkesin tiyatro ilişkisi böyle başlıyor. Çok ilgi var. Küsenler bile oluyor, beni neden oynatmıyorsunuz diye. Yönetmenimiz Haluk Işık hocamız var, Murtaza oynumuzu yönetiyor. Oynamak isteyene yok demiyor ama yine de bir sınırı var tabi.

Zeynep Nisa Tutal:

Bademler Köy Tiyatrosu'nun en eski oyuncularından biri olan Zeynep Nisa Tutal, 1970'lerde sahne ile tanışıyor. Bu yıllarda oynadığı ilk oyunu hatırlamıyor ancak ilk rölünü net bir şekilde anlatıyor. Tutal, "Evin hizmetçisini oynuyordum" diyor. 27 Mart'ta sahnelecek olan Murtaza oyununda ise hala rolüyle hazırlanırken yaklaşık 50 yıl sonra yanı tiyatroda 10 yaşında olan kardeşinin çocuğu, Ege Batı ile Murtaza'da aynı sahneyi paylaşacak.  Tutal, Bademler Kültür Sanat Derneği'nin kurucu üyesi ve üretici pazarında hafta sonu açılan tezgahında köyde üretilen ürünleri satarak hayatını kazanıyor.

Hasan Şengül:

Hasan Şengül, 77 yaşında ve Murtaza oynunda sahne alacak, çocuk yaşta sahne hikayesi başlayan emekli öğretmen Şengül, geçmişte Bademler Köy Tiayatrosu'nun sahnelediği Boş Beşik'te de oynamış. Şengül, köyde 1933 yılında oynanan Yarım Osman oyunun sahnelendiği köy meydanında ellerini iki yana açarak bir tarihin başladığı yeri gösteriyor!

 

Hazırlayan: İzmir.Art-Mehmet Emin AL

 

Fotoğraflar
Videolar