Gastronomi ve Sinema; İzleyicinin İştahına Hitap Eden 10 Film Listesi

Hayatta çok az şey insana güzel bir yemek yemek kadar haz verir. Öyle ki bu haz hemen her kültürde toplu bir ritüele dönüşerek, sadece beslenme ihtiyacından çok daha fazlasına kapı aralar. En temelinde ise insanları bir araya getirmesi vardır. Bir topluluğa dahil olmak için onlarla yemek yememiz gerekir ya da bir insanı tanımak için onunla yemeğe çıkarız.  Kişinin özel benliği gibi, mutfağın da özel bir benliği vardır ve bu benlik sonsuz olasılıklarda hikaye ortaya çıkartabilir. Tıpkı sinema gibi, bu yüzdendir ki sinema ve gastronominin bu kadar iç içe geçmesi şaşırtıcı değil. 

Öte yandan gastronomi, yemek yeme eyleminin etrafında şekillenen toplumsal ve bireysel ritüellerin yanında bir de görsel estetik taşır. Televizyondaki yemek programlarından, günümüzde sosyal medyada yer alan kısa yemek tariflerine kadar çoğu şey bu estetiğin yarattığı görsel hazzın bir parçası olarak karşımıza çıkar. Bu yüzdendir ki yemek sadece hayatta kalmak için bir zorunluluk değil, aynı zamanda bir ifade biçimi ve bir zevk meselesidir. Daha önce denemediğimiz malzemelerin bir araya gelerek insanda yeni bir şey keşfetme arzusudur. 

Sinema üzerinden gastronomiye de çok farklı konulardan ve disiplinlerden bakabiliriz. Ancak benim değinmek istediğim, yemeğin hazırlanışını gösteren, izlerken gastronomik haz ve merak duygusunu tetikleyen filmler olacaktır. 

Şeflerin Aşkı (Taste of Things) (2024)

Türkiye’de tam olarak vizyona girmemiş olsa da, film ekimi kapsamında yakalayanlar için izlemesi en keyifli filmlerden biriydi.  Vietnamlı yönetmen Anh Hung Tran’ın çektiği film, şef Eugenie (Juliette Binoche) ve beraber çalıştığı gurme Doodin’in (Benoît Magimel) mutfaktaki romantik hikayesini anlatır.  Yönetmen, filmle ilgili yaptığı açıklamalarda kullanılan yemek malzemelerinden aşçıların mutfaktaki hareketlerine kadar "her şeyin gerçek olmasını" istediğini söylüyor. Nitekim filmde de gerçekten bunu hissediyor, reklamların sahte ve yapay yemek algısından çok uzakta bir seyir keyfi yaşatıyor. Film Türkiye’de genel olarak vizyona girmemiş olsa da, mart ortalarına doğru amazon prime üzerinden yayınlanacağı söylentisi bulunmakta.

The Menu (2022)

Yönetmen Mark Mylod’un gerilim ve gastronomi öğelerini birleştirerek “gurme özentilerini” temeline koyduğu film, Margot (Anya Taylor-Joy) ve Tyler (Nicholas Hoult) adındaki çiftin, ünlü şef Slowik’in (Ralph Fiennes) özel adasındaki restoranına gitmesi ve burada yaşadıkları olayları konu alır. Film ilk çıktığı zamandan beri iyi ya da kötü bir çok eleştiri aldı. Nitekim filmin de bir çok yönden, özellikle sosyolojik ve psikolojik okumasını yapabiliriz. Ancak film modern gastronomi kültürünü, yemeğin sürecini ve sunumu çok başarılı bir şekilde bize vererek özel bir seyir keyfi sunar.

Chef (2014)

Jon Favreau'nun 2014 yapımı dramatik komedisi Chef, ticari restoranların boğucu dünyasını terk ettikten sonra kendi mutfak sanatını seyyar arabasıyla ifade etmeye çalışan şef Carl Casper (Jon Favreau) aile ve başarı temalı hikayesini konu alır. Chef, mutfak sanatının yaratım ve ifade biçimi üzerine kaygılar güderek, bu kaygılardan bir ruh yaratır. 

Büyük Gece (Big Night) (1996)

İtalyan mutfak kültürü Hollywood filmlerinde her zaman karşımıza çıkan bir unsur olmuştur. Daha çok sert mafya hikayelerinde Baba ve Sopranos’da olduğu gibi, o sert adam çizgisinin yanında karşımıza çıkar. Ama çok az film bir İtalyan restoranında komedi yaratır. Film, restoranlarında özel konuk olarak yemek yemesi planlanan caz şarkıcısı Louis Prima'yı etkilemek amacıyla cömert bir ziyafet hazırlamayı planlayan girişimci Secondo (Stanley Tucci) ve şef kardeşi Primo'yu (Tony Shalhoub) konu alıyor. Big Night komediyi ve kardeşler arasındaki iletişimi tatlı bir dille yansıtsa da, yemek konusunda izlerken iştah kabartan bir film olduğunu söyleyebiliriz. 

Acı Çikolata (Like Water for Chocolate) (1992)

Laura Esquivel'in ilk romanından uyarlanan ve yine senaryosunu kendisinin yazdığı film, Latin büyülü gerçekçiliğine bir de mutfağın büyüsünü katarak ortaya masalsı bir hikaye koyar. Acı Çikolata, Tita (Lumi Cavazos) ve Pedro (Marco Leonardi) adındaki kavuşamayan iki aşığın hikayesini konu alır. Filmde Tita, bu kavuşamamanın verdiği öfke ve hayal kırıklığını yemeklerine yansıtarak, gastronominin yarattığı dili bizlere sunuyor. 

Eat, Drink, Man, Woman (1994)

Ang Lee’nin  "Baba En İyisini Bilir" (Father Knows Best trilogy) üçlemesinin son filmi olan “Eat, Drink, Man, Woman” üçlemenin temaları olan aile, gelenek, beklentiler ve yemek etrafında yoğunlaşır. Şef olan baba Chu ve üç yetişkin kızının hikayesini anlatan film, aile temasıyla beraber yemek kültürünü iştah açıcı bir biçimde sunuyor.  Ang Lee filmde yemeğin duyusal ve duygusal önemi arasında açık bir bağlantı kuruyor.

Babette'in Ziyafeti (Babette’s Feast) (1987)

1987 yapımı Babette's Feast, tek bir ziyafetin etrafında dönse de, yemek hazırlanış sahneleri oldukça dikkat çekiyor Film 19. yüzyılda Fransa Prusya savaşı sonucu bir Danimarka köyüne mülteci olarak giden ve orada 14 yıl boyunca iki kız kardeşin yanında çalışan Babette’nin (Stéphane Audran) hikayesini anlatır. Film,  mutfağın ambiyansını ve yemeğin mahremiyeti üzerine sessiz ve huzurlu bir atmosfer yaratır. Film bir ziyafeti anlatarak yemek yemenin görkemini vermek üzerine kurulsa da,  yemeğin hazırlanış sahneleri en az ziyafetin kendisi kadar gösterişlidir.

Tampopo (1985)

Yazar/yönetmen Juzo Itami'nin "ramen western" olarak anılan Tampopo,  Gun (Ken Watanabe) and Gorô (Tsutomu Yamazaki) adındaki iki kamyon şoförüyle tanıştıktan sonra restoranını yeniden keşfetmeyi amaçlayan dul bir erişte dükkanı sahibinin Tampopo’nun hikayesini anlatır. Son derece orijinal ve çoğu zaman komik sahneleriyle unutulmayan anları barındıran film, yemek, erotizm ve absürtlükle izleyiciyi etkilemeyi başarır. 

Julie & Julia (2009)

Genç blog yazarı Julie Powell (Amy Adams), Julia Child'ın (Meryl Streep) klasik yemek kitabındaki tüm tarifleri - 524 tanesini - pişirerek hayatına renk katmayı görev edinmesini anlatan film, yemeğin yapım aşamalarını o kadar başarılı bir şekilde verir ki, tıpkı özenle hazırlanmış bir yemek programı izlenimini verir. 

Jiro Dreams of Sushi (2011)

Jiro Dreams of Sushi, dünya mutfağındaki en saygın figürlerinden biri olan Japon suşi şefi Jiro Ono'yu titizlikle inceleyerek ortaya son zamanların en iyi gastronomi ve şef belgesellerinden birini koyuyor. Jiro Dreams of Sushi’nin diğer benzer şef belgesellerinden ayrılan en önemli tarafı, sorduğu ve tartıştığı sorular oluyor. Mükemmeliyetçilik ve ustalık kavramlarını Japon kültürü etkisiyle de başarılı bir şekilde tartışıyor. Belgesel Netflix üzerinden izlenebilir.

Emre Can Acar 

2024

Mutfak Kültürü'ne Dair Daha Fazla İçerik İçin: 

 İzmir Art Mutfak Kültürü